صنعت مرکز داده در ایران چه جایگاهی در تناسب با روندهای جهانی در سال ۲۰۲۳ خواهد داشت؟

تصویر تولیدشده در دال.ای ۲ (Dall.E 2) توسط اُپن‌اِی‌آی (OpenAI)

 

پس از بازنشر مقاله‌ای از ریچ میلر (Rich Miller) با عنوان «هشت روندی که صنعت مرکز داده را در سال ۲۰۲۳ شکل خواهند داد» توجه ما به جایگاه عجیب صنعت مرکز داده در ایران در تناسب با روندهای پیش‌بینی‌شده در جهان جلب شد. مقاله حاضر دیدگاه و نظرات نگارنده در خصوص جایگاه صنعت مرکز داده در ایران در تناسب با آن روندهای جهانی می‌باشد.

صرفاً برای درک بهتر فضای بحث، در اینجا عناوین هشت روند مشخص‌شده در مقاله‌ی اصلی مجدداً یادآوری می‌شوند:

• عرضه و تقاضا با محدودیت و تأخیر روبرو می‌شوند
• ابزارهای هوش مصنوعی مولّد، به عنوان تغییردهنده‌ی بازی ظاهر می‌شوند
• صنعت مرکز داده با مشکلات خود در حوزه‌ی روابط عمومی روبرو می‌شود
• حرکت به سوی طراحی بدون آب، هر کجا که امکانش وجود داشته باشد
• برای اَبَرمقیاس‌های گرسنه، امسال سالی برای هضم است
• رونق در بازارهای ثانویه از ابر تا لبه ادامه خواهد یافت
• مراکز داده‌ی بیشتری از «تولید برق در محل» استقبال می‌کنند
• بازاندیشی در ریزش مشتریان: یک تهدید به یک فرصت تبدیل می‌شود

توصیه می‌کنم مقاله‌ی اصلی را در دیتاسنتر فرانتیر (Data Center Frontier) یا ترجمه‌ی آن را در پنداریا (Pendaria) مطالعه بفرمایید. پس از اندکی تحقیق و جمع‌آوری افکارم، اکنون خوشحال هستم که نظرات خود را در خصوص این موضوع و این که صنعت مرکز داده در ایران چگونه با روندهای فوق انطباق خواهد داشت، به اشتراک بگذارم؛

۱- عرضه و تقاضا با محدودیت و تأخیر روبرو می‌شوند

ایران نیز محدودیت‌ها و تأخیرهای در سمت عرضه و تقاضا را تجربه خواهد کرد، اما احتمالاً نه به دلایلی که در مقاله‌ی اصلی ذکر شده‌اند، بلکه به دلیل سایر عوامل سیاسی و اقتصادی آشکار.

این یک مانع جدید برای صنعت فناوری اطلاعات در ایران نیست، اما با کاهش بیش از پیش سرمایه‌گذاری‌های جدید و افزایش هزینه‌ها در سمت عرضه، فشار بر این صنعت و بر زیرساخت‌های فعلی مطمئناً افزایش خواهد یافت.

۲- ابزارهای هوش مصنوعی مولّد، به عنوان تغییردهنده‌ی بازی ظاهر می‌شوند

ایران در حال حاضر از فضای هوش مصنوعی بسیار دور است و بنابراین مراکز داده‌ی ایرانی بار کاری عمده‌ای که مرتبط با هوش مصنوعی باشد تجربه نخواهند کرد، چرا که هیچ مرکز داده‌ای که میزبان زیرساخت‌هایی از این دست و با توان محاسباتی مورد نیاز باشد، ایجاد نشده‌است. لذا نمی‌توان رشدی در سرمایه‌گذاری که تنها با همین هدف برنامه‌ریزی و محقق شده‌باشد، مشاهده نمود.

اگر بخواهم فقط یک حدس بزنم، احتمالاً استخراج رمزارزها همچنان در سال ۲۰۲۳ برای ایران یک عامل بسیار بزرگتر از روندهای جدیدتر مانند هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی (ML) در تعیین شرایط سرمایه‌گذاری و توسعه‌ی زیرساخت‌ها خواهد بود.

۳- صنعت مرکز داده با مشکلات خود در حوزه‌ی روابط عمومی روبرو می‌شود

روابط عمومی مراکز داده و همه‌ی جنجال‌های رایج پیرامون آن‌ها، در ایران به اندازه‌ی سایر نقاط جهان مشکل‌ساز نخواهند بود. این به این دلیل است که هزینه‌های انرژی در ایران بسیار کمتر از هزینه‌های بین‌المللی بوده و نمی‌تواند در اولویت ذهنی جامعه قرار بگیرد. همچنین، هیچ مبنای محکم قانونی یا مقرراتی وجود ندارد که لزوم به رعایت پارامترهای منجر به پایداری محیطی (Environmental Sustainability) احساس شود.

متأسفانه، عموم مردم نیز درگیر مسائل بسیار اساسی‌تر دیگری در زندگی روزمره خود هستند و توجه به مسائل زیست‌محیطی در اولویت‌های آنها نیست.

۴- حرکت به سوی طراحی بدون آب، هر کجا که امکانش وجود داشته باشد

در موضوع حرکت به سوی طرح‌های غیرمبتنی بر مصرف آب، ایران چندین سال است که با خشکسالی شدید مواجه بوده و به همین دلیل خوشبختانه هم‌اکنون نیز از این نقطه‌ی عطف عبور کرده‌است. همانطور که می‌دانید اکثر تأسیسات خنک‌کننده در مراکز داده در ایران از نوع چیلرهای هواخنک هستند و از سامانه‌های آب سرد مدار بسته که مجهز به فناوری‌های خنک‌سازی آزاد سمت آب (Water-side free cooling) هستند، استفاده می‌کنند.

اگر بخواهیم به ارتقای وضعیت کنونی بیندیشیم، باید تأکید خود را بیشتر بر انتخاب مناسب مکان‌های سردسیرتر در کشور برای احداث مراکز داده و استفاده از فناوری‌های خنک‌سازی آزاد سمت هوا (Air-side free cooling) در آن مکان‌ها قرار دهیم.

۵- برای اَبَرمقیاس‌های گرسنه، امسال سالی برای هضم است

در حال حاضر هیچ مرکز داده‌ی اَبَرمقیاسی در ایران وجود ندارد و حتی مراکز داده با تراکم‌های متوسط نیز ​​متعلق به شرکت‌ها و سازمان‌ها بوده و در اختیار ارائه‌دهندگان فضاهای هم‌مکانی یا خدمات ابری قرار ندارند.

با بیان این مطلب، باید در نظر داشت که بر خلاف تصوّر عمومی و حتی بر خلاف جهت کاهشی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مرکز داده در سال‌های اخیر، در حال حاضر اکثر فعالیت‌های روزمره در ایران به خدمات مبتنی بر اینترنت وابسته هستند و جای تعجّب نخواهد داشت اگر در آینده‌ای نزدیک شاهد بروز کاستی‌ها و تحمّل افت کیفیت در ارائه‌ی این خدمات باشیم.

۶- رونق در بازارهای ثانویه از ابر تا لبه ادامه خواهد یافت

با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته، صنعت مرکز داده در ایران هنوز به یک سلسله مراتب بالغ و سالم متشکل از زیرساخت‌های ملی، منطقه‌ای، محلّی و در لبه متصل نشده‌است. این در کنار آنچه قبلاً مورد بحث قرار گرفت، هیچ چشم‌انداز روشنی از وجود ظرفیت قابل اتکاء در بازارهای ثانویه نمایش نمی‌دهد.

۷- مراکز داده‌ی بیشتری از «تولید برق در محل» استقبال می‌کنند

جالب اینجاست که اگرچه به ارزان‌بودن انرژی در ایران اشاره کردیم، اما به دلیل سرمایه‌گذاری ناکافی در شبکه‌ی سراسری برق در سال‌های اخیر، گزینه‌ی تولید برق مورد نیاز در محل برای بسیاری از صنایع از جمله مراکز داده رایج شده‌است. همچنین، شرکت توزیع برق متعلّق به دولت نیز خود بر روی تولید برق در محل تاکید دارد و حتی در بسیاری از شرایط پیشنهاد بازخرید ظرفیت اضافی را می‌دهد.

اما نباید فراموش کرد که این رویکرد ممکن است در درون خود مشکلات دیگری را به همراه داشته باشد، مانند کمبود بنزین و گاز طبیعی در فصول سرد که ممکن است منجر به خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌نشده شود.

۸- بازاندیشی در ریزش مشتریان: یک تهدید به یک فرصت تبدیل می‌شود

در ایران همواره و حتی بیشتر از آن چیزی که هر کسی فکرش را بکند، همیشه از ظرفیت‌های فضای خالی در مراکز داده استقبال می‌شود. همانطور که قبلاً نیز گفته شد، ایران در حال تجربه‌ی یک بازار با تقاضای بالا در صنعت مرکز داده است که اتفاقاً سرمایه‌گذاری کمی در آن انجام شده‌است.

کاربران بیش از هر زمان دیگری به فناوری اطلاعات متّکی شده‌اند و حتی در شرایط سخت سیاسی فعلی نیز تقاضا همچنان در حال افزایش است. به همین نسبت، بهره‌برداران مراکز داده و ارائه‌دهندگان خدمات مبتنی بر اینترنت نیز تحت فشار قرار دارند. همه‌ی ما حداقل یک تماس را در تجربه‌ی خود داشته‌ایم که یک مدیر فناوری اطلاعات در پشت خط از شما سوال می‌پرسد که آیا ظرفیت خالی در هر مرکز داده‌ای برای اجاره توسط شرکت آنها سراغ دارید.

این تقاضا می‌تواند از دَه‌ها تا صدها رَک متغیر باشد، اما همواره پاسخ یکسان است: متأسفانه خیر!

منتشر شده در  وب‌سایت LinkedIn
برگردان توسط حامد معین‌فر
در شرکت مهندسین فناور پندار آریا – پنداریا